Przeklinane i uwielbiane

Na świecie żyje około 500 milionów kotów, Są pożyteczne, ponieważ łowią myszy i szczury. Dostarczają nam też wiele radości, są inteligentne, zabawne i piękne. Ich głośne mruczenie cieszy, a głaskanie ich futerka koi nasze nerwy.
Bardzo trudno ustalić kiedy kot stał się zwierzęciem udomowionym. Niektóre źródła podają, że ok.4000 lat p.n.e. w Nubii. Pewne jest, że zaczęto go doceniać, gdy człowiek zajął się uprawą ziemi i przechowywał ziarno oraz płody rolne przez zimę.
W Starożytnym Egipcie koty otaczane były wręcz czcią. Boginię radości i zabawy Bastet przedstawiano jako kotkę, kobietę z głową kotki. Stała się ona za czasów panowania XXII dynastii jednym z głównych bóstw Egiptu. Ośrodek kultu bogini Bastet znajdował się w mieście Bubastis będącym wtedy stolicą Egiptu. Jak opisuje Herodot, grecki historyk przebywający w Egipcie ok. 450 r. p.n.e. w Bubastis znajdowała się ogromna świątynia o długości 300 metrów, a w niej mieszkały tysiące kotów, którymi opiekowali się kapłani. W ozdobnym przedsionku świątyni, okolony rowami wypełnionymi wodą, stał okazały pomnik bogini. Wiosną przybywało tam wielu wiernych, by złożyć jej hołd.
Koty stały się wkrótce popularne i trzymano je w wie1u domach, jednak nimb boskości otaczał jeszcze przez prawie dwa tysiące lat. Koty podlegały ochronie, a nieumyślne nawet zabicie kota mogło kosztować utratę życia. Gdy kot zdychał, domownicy pogrążali się w żałobie, a jego ciało balsamowano i grzebano na specjalnych cmentarzach, których mnóstwo się zachowało. Do trumny wkładano mu nawet zmumifikowaną mysz, żeby mu się nie nudziło.
W Grecji koty były rzadkością, dopiero w czasach cesarstwa rzymskiego stały się bardzo popularne. Ceniono je za niezależność. Około 400 roku n.e. koty pojawiły się w Chinach. Trzymano je głownie w zamożnych domach. Ceniono również w medycynie ludowej.
Znacznie gorzej powiodło się kotom w Europie, gdzie rozprzestrzeniły się pod koniec IX wieku i żyły spokojnie otoczone opieką lub tylko tolerowane. Tragedia zaczęła się wraz z nastaniem chrześcijaństwa. Rzym potępiał wszystkie pogańskie bóstwa. Koty, szczególnie czarne, uznawano za wcielenie diabła. W 1484 roku papież Innocenty VIII wydał dekret wyklinający koty i ich obrońców. Niechęć do kota wynikała też z nieznajomości jego psychiki. Kocia niezależność i nieumiejętność całkowitego poddania się człowiekowi budziła niechęć. Zaczęto prześladować nieszczęsne zwierzęta w sposób wyjątkowo brutalny. Palono je na stosach, topiono, zakopywano w ziemi, nawet krzyżowano.
Dopiero w XVIII wieku zaczęto traktować koty tak, jak na to zasługują. Przede wszystkim w Anglii doceniono ich nieodzowność w walce z gryzoniami, urodę, charakter i wdzięk. Do dziś jednak pozostały przesądy mające źródło w ciemnym średniowieczu, że czarny kot przebiegający drogę przynosi nieszczęście, że koty duszą niemowlęta, że są fałszywe, nie przywiązują się do ludzi, tylko do miejsca itp. bzdury.

Europa niegdyś tak dla kotów nieszczęśliwa, dziś wreszcie docenia to zwierzę. Kot jest w niej jednym z najpopularniejszych zwierząt domowych towarzyszących człowiekowi.
Oprócz zwykłych kotów hoduje się koty wielu ras. Istnieją związki hodowców. Urządzane są wystawy kocich piękności, które przyciągają tłumy widzów. Pierwsza taka wystawa odbyła się już w 1871 roku w Londynie. Wtedy powstał też pierwszy klub hodowców kotów. Z kotów rasowych największą popularnością cieszą się koty perskie.
O tym, że istotami ze wszech miar pożytecznymi i wartymi uwagi, już wcześniej wiedzieli tacy wielcy jak Mahomet, papież Grzegorz I Wielki, Dante, Petrarka, Waszyngton, Mozart, Newton, Lincoln, Luter. Również malarze, pisarze, poeci, bajkopisarze, którzy w swych dziełach bohaterem czynili kota.

Podarek dla księżniczki

Historia obcowania Europejczyków z kotami jest o wiele krótsza niż dzieje ludzkiej zażyłości z psami, toteż niewiele zachowało się literackich przekazów z czasów starożytnej kultury śródziemnomorskiej, opowiadających o początkach współistnienia człowieka z pręgowanym drapieżcą.
Niegdyś całą Europę - prócz Irlandii i Skandynawii - zamieszkiwał gatunek małego dzikiego kota, który do dziś żyje w Szkocji, Francji, Hiszpanii i we Włoszech. Ale ten zatwardziały samotnik za grosz nie ufał ludziom i nie pozwolił się obłaskawić.
Człowiek usiłował też udomowić żbika, potomka dzikiego kota, który pojawił się w Europie 600 tysięcy lat temu, ale wszelkie próby ujarzmienia go zakończyły się fiaskiem. Można więc uznać, że obecność cichostąpych ulubieńców zawdzięczamy Rzymianom, którzy rozwieźli Nubijczyka po całej Europie.

Na długo przed naszą erą - ut fama fert, jak wieść głosi - oswojone koty egipskie dotarły statkami fenickich kupców na Półwysep Apeniński. Rzymianie, którzy po podboju Grecji stali się panami hellenistycznego świata z upodobaniem snobowali się na Greków i przyjęli od nich zwyczaj trzymania kotów w domach. Seneka. filozof, retor i poeta. wychowawca Nerona, a także Pliniusz wyrażają się z najwyższą pochwalą o kociej niezależności i dumie. Bezsprzecznie Rzymianie poznali się na talentach łowieckich przybyszów znad Nilu i ustanowili prawa, które je chroniły. Carum est, quod rarum est - drogie jest to co rzadkie. Lub jak chce Cycero, omnia praeclara, rara - wszystko, co sławne, rzadkie. Rzymscy legioniści na podboje Galii i Germanii zabierali ze sobą koty - strażników wojskowych zapasów. Prawdopodobnie nie wszystkie wróciły z wojennych wypraw, niektóre wybrały pokojowy tryb życia w krajach Europy. Z czasem ci dezerterzy krzyżowali się z dzikimi tubylcami , dając początek nowym kocim rodom i obfitującej w dramatyczne zdarzenia historii Europejczyka z gatunku felis.

Jak wielkim respektem Rzymianie darzyli kota, świadczy fakt, że rzymskiej bogini wolności Lihertas nieodłącznie towarzyszy przycupnięty u stóp kot - symbol wyzwolenia z wszelkich pęt i okowów. Z czasem rzymscy koloniści rozpowszechnili w w Galii kult Diany i w rzeźbach gallorzymskich kot pojawił się jako atrybut tej lunarnej bogini - opiekunki wszelkiego życia na ziemi utożsamianej z grecką Artemidą.

W rzymskich koloniach kot, magister elegantiarum, znalazł poczesne miejsce w domowych menażeriach. Koty przywożono znad Morza Śródziemnego jako cenne podarki dla księżniczek i dam dworu. Przez następne wieki kot cieszył się w Europie opinią wspaniałego kompana i niezastapionego łowcy gryzoni. (Magdalena Nagórska, Mój Pies nr4, kwiecień 2000)

Maneki-neko - kot z podniesioną do góry łapą stoi w drzwiach świątyni Gotoku-ji. Kolejna legenda głosi, że japoński arystokrata wszedł do świątyni za kotem a po chwili w miejsce, które opuścił, trafił piorun. Na początku okresu Edo (17 wiek) pewien mnich w świątyni Setagaya, w zachodniej części Tokyo, miał kota Tama. Był biedny i skarżył się kotu: "Trzymam cię mimo mojej biedy, zrób coś dla świątyni".

Pewnego dnia Naotaka Li, pan zamku Hikone, skrył się przed deszczem pod wielkim drzewem. Zauważył kota Tama zapraszającego go do świątyni i gdy tylko podążył za kotem w drzewo uderzył piorun. Od tej pory świątynia zmieniła nazwę na Goutoku-ji i stała sie świątynią rodu Li. (dokumenty świątynie potwierdzają tę legendę lecz inna wersja mówi, że ów pan feudalny wszedł do świątyni zaproszony przez kota i zachwyciła go mądrość mnicha, zmartwił się biedą świątyni i uczynił ją świątynią swego rodu). Kot od tej pory jest nazywany Bóstwem Miłosierdzia. Obecnie w tej świątyni stoją setki takich kotów.  Maneki-neko przynosi szczęście w biznesie, gdyż przyciąga klientów. Przynosi też osobiste szczęście i harmonie. Czarny kot przynosi zdrowie, a złoty przynosi bogactwo. Często szkatułki na pieniądze są wykonywane jako figurki tego kota. Do domu przyprowadzają dobrych przyjaciół.

Prawdopodobnie wiara w kota, który przynosi szczęście i ochronę wywodzi się z Chin i jest związana z hodowlą jedwabników. Koty chroniły jedwabniki przed gryzoniami. Gdy produkcja jedwabiu została wprowadzona w Japonii w 4 w n.e. kot stał się protektorem. Wykonywano tabliczki z wizerunkiem kota i dedykowano je duchowi jedwabnika.

Maneki-neko wykonywane są w różnych kolorach, z różnego materiału. Mają prawą lub lewą łapkę podniesioną. Trzymają różne atrybuty. Interpretacje są różne: podniesiona lewa łapka przynosi pieniądze, oznacza fortunę a takie koty stawia się w barach i pijalniach herbaty. Kotki z podniesioną prawą łapką przynoszą szczęście, dobre zdrowie i ustawia się je w sklepach. Maneki-neko często noszą kolorowe, wzorzyste śliniaczki.

Maneki-neko Japoński kot przynoszący szczęście

Czasem Maneki-neko jest przedstawiany ze złotą monetą. Przyczynę tego wyjaśnia inna legenda. W 19 wieku żył ryba

k, który w drodze powrotnej z połowu zatrzymywał się w kantorze. Zawsze miał ryby dla kota właściciela kantoru.

Było to jego zwyczajem przez lata. Jednak pewnego dnia zachorował i nie mógł chodzić na ryby. Pewnego dnia obudził się

i znalazł leżące obok 2 monety. Dzięki tym pieniądzom przetrwał czas gdy nie mógł pracować. Gdy wydobrzał znowu po połowie zatrzymał się w kantorze ale nie spotkał kota. Spytał o to właściciela kantoru. Ten wyjaśnił, że zabił kota. Któregoś dnia zauważły brak 2 monet. Następnego dnia zauważył kota uciekającego z następną monetą. Zabrał mu ją ale następnego ranka znowu zauważył kota z monetą.

Większość Maneki-neko ma uniesioną lewą łapę, ale są też takie które unoszą prawą łapę. Zgodnie z tradycją lewa łapa oznacza zaproszenie dla klientów i gości, natomiast prawa łapa zaprasza pieniądze i szczęście.

Łapa Maneki-neko

W Japonii gest zaproszenia wygląda tak, że w kierunku gości unosi się dłoń wnętrzem do przodu. Tak właśnie wygląda tradycyjny gest Maneki-neko. Kot, gdy się bawi właśnie macha łapką w taki sposób jaki ludziom wschodu kojarzy się z gestem zapraszającym. W kulturze zachodniej, także polskiej, gest ten wygląda inaczej: do gościa zwrócony jest tył dłoni. Dlatego figurki przeznaczone na eksport mają łapkę zwróconą do tyłu.